2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu (“Kanun”) ile kamu menfaatlerinin gerektirdiği durumlarda gerçek veya tüzel kişilerin sahibi olduğu taşınmazların mülkiyetinin belirli amaçlar doğrultusunda idareye geçmesinin usul ve esasları düzenlenmiştir.

İşbu bilgi notunda idarenin vazgeçme iradesi haricinde mal sahiplerinin kamulaştırılan mallarını geri alma hakkı ile söz konusu sürecin usul ve esasları incelenecektir.

MAL SAHİBİNİN KAMULAŞTIRILAN TAŞINMAZINI GERİ ALMA HAKKI VAR MIDIR?

İdarenin vazgeçme iradesi haricinde mal sahibinin taşınmazını geri alma hakkı Kanun’un 23. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl içinde;

İlgili idare tarafından kamulaştırılan taşınmaza yönelik olarak kamulaştırma devir ve amacına uygun hiçbir işlem yapılmaz ise,
Kamulaştırılan taşınmaz üzerinde herhangi bir tesisat yapılmaz ise,
Son olarak kamulaştırılan taşınmaz kamu yararına yönelik herhangi bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek olduğu gibi bırakılır ise

Mal sahibi veya mirasçılarının kamulaştırılan malın iadesi istemli bir dava açmak suretiyle taşınmaz malını iade alması mümkün olabilecektir.

Bu noktada önemle belirtmek gerekir ki; idare tarafından salt kamulaştırılan taşınmaz üzerinde hiçbir tesisat veya inşai işlem yapılmamış olması, kamulaştırılan taşınmazın mal sahibine iadesi bakımından yeterli görülmemektedir.

Zira Yargıtay içtihatlarında belirtildiği üzere; idare tarafından kamulaştırma amacına yönelik olarak ödenek sağlanması, yatırım programına alınması, ihaleye çıkarma için izin, ihale, yer teslimi gibi idari hazırlıklar, ifraz ve tevhit, kamulaştırılan alanın imar durumunda değişiklik yapılması ve imar düzenlenmesi gibi hususlardan birinin varlığı dâhi mal sahibinin taşınmazı geri alma hakkını kullanmasına engel olmakta ve açılan davaların mahkeme tarafından reddi gündeme gelebilmektedir. (Bkz. Yargıtay 18. HD. 2010/633 E., 2010/2681 K.)

MAL SAHİBİNİN GERİ ALMA HAKKINI KULLANIRKEN ÖDEME GERÇEKLEŞTİRMESİ GEREKLİ MİDİR?

Kamulaştırılan taşınmazın iadesi istemiyle açılan davanın mahkemece kabulü halinde mal sahibinin kamulaştırma bedelini aldığı günden itibaren işleyecek olan yıllık %9 oranındaki kanuni faiziyle birlikte ödemesi gerekmektedir.

GERİ ALMA HAKKI HER ZAMAN KULLANILABİLİR Mİ?

Geri alma hakkının kullanılabilmesi için kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl içerisinde idarenin işbu bilgi notunda belirtilen şartlar dâhilinde herhangi bir işlem gerçekleştirmemesi gerekmektedir.

Anılan beş yıllık süre geçtikten sonra mal sahibinin geri alma hakkını kullanabilmesi için 1 yıllık süre doğmaktadır. İşbu 1 yıllık süre geçirildikten sonra Kanun’un 23. maddesi kapsamında geri alma hakkının kullanılması mümkün olmayacaktır.

Belirtilen süre; Türk Hukuku nezdinde hak düşürücü süre mahiyetinde olup, süre geçirildikten sonra dava açılması halinde hâkimin davalı idarenin itirazına gerek olmaksızın geri alma hakkının süresi içerisinde kullanılmadığını re’sen tespit imkanı bulunmaktadır.

Saygılarımızla,

Görünmez Hukuk & Danışmanlık